Ostatnie przedpołudnie w Paryżu

No i rozpoczął się nasz ostatni dzień pobytu w Paryżu i ostatni dzień ważności naszej karty na wstępy do muzeów. Po śniadanku ze świeżej bagietki z piekarni cztery piętra pod naszym pokojem jedziemy na punkt początkowy dzisiejszej wędrówki. I chociaż nad uliczną zielenią wyraźnie dominuje kopuła Inwalidów...

... zaczynamy zwiedzanie od muzeum Rodina. Paryskie muzeum artysty mieści się blisko centrum i obejmuje dom  - miejski pałac Hôtel Biron w którym Rodin miał swoją pracownię oraz położony wokół ogród. Druga część muzeum znajduje się w domu, w którym mieszkał pod Paryżem, Villa des Brillants w Meudon. Miejski pałacyk powstał pod nazwą Hôtel Peyrenc de Moras w latach 1727 - 1732 by następnie po roku 1788 wielokrotnie przechodzić z rąk do rąk. Ostatecznie w roku 1820, Księżna Charost sprzedała posiadłość zakonnicom ze zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusowego, które utworzyły tam szkołę z internatem dla dziewcząt. W roku 1904 weszła w życie ustawa o rozdziale państwa od kościoła, jedno z najbardziej przełomowych rozwiązań prawnych we Francji, zakazująca kościołowi prowadzenia jakichkolwiek form nauczania. Posiadłość wystawiono na sprzedaż, a w oczekiwaniu na kupca pałacyk wynajmowano lokatorom, wśród nich tak znamienitym artystom jak Jean Cocteau, Henri Matisse, Isadora Duncan czy Rainer Maria Rilke  i jego przyszła żona Clara Westhoff. W 1908 r. Rodin wynajął cztery pomieszczenia na parterze na pracownię, a w 1911 zajmował już cały budynek. W tym też roku władze Francji zdecydowały się wykupić całą posiadłość. I wtedy Rodin przedstawił ofertę, która zważywszy na jego pozycję była nie do odrzucenia. W zamian za dożywocie w Hôtel Biron i przyrzeczenie utworzenia po jego śmierci muzeum jego prac zobowiązał się przekazać cały swój dorobek artystyczny oraz zgromadzoną przez siebie kolekcję prac innych artystów Państwu Francuskiemu. Ostatecznie, w 1916 r Zgromadzenie Narodowe ustawą przyjęło warunki Rodina. Tym sposobem do narodowej kolekcji dzieł sztuki trafił nie tylko  pałacyk, ale też i 6,600 rzeźb, 8,000 rysunków, 8,000 starych fotografii oraz 7,000 dzieł sztuki. Niestety nie było nam dane obejrzeć całości zbiorów bo, po pierwsze część z nich znajduje się w drugiej części muzeum, w domu artysty w Villa des Brillants w Meudon, a po drugie dobiegał właśnie końca remont Hôtel Biron, który zakończył się dopiero w listopadzie 2015. Ale i tak zobaczyliśmy bardzo wiele.

We dostępnych wnętrzach prezentowane były prace studyjne, modele oraz małe rzeźby artysty. Pierwszą, która zrobiła na nas wrażenie był "Pocałunek" (1882 r).

Sławny "Myśliciel" pojawia się w kilku wersjach modelowych oraz na szkicach...

W pracach Rodina ogromne znaczenie odgrywają gesty i wyraz twarzy. Widać to bardzo dokładnie w studyjnych modelach do jednego z największych dzieł artysty - Les Bourgeois de Calais [Mieszczanie z Calais].

Kolejny model to jedno ze studiów wykonanych do projektu pomnika Victora Hugo. Warto zauważyć, że z zasady Rodin w pierwszej fazie modelował postać ludzką nago, a dopiero później "przyodziewał" ją w odpowiednie szaty...

"Idący człowiek" - jedno ze studiów ludzkiej postaci do rzeźby Jana Chrzciciela...

Wychodzimy do pięknie utrzymanego ogrodu, w którym prezentowane są liczne i najważniejsze dzieła Rodina. 

Oczywiście najbardziej znany jest "Myśliciel". Wykonano około 28 odlewów z brązu tej postaci mierzącej około 186 cm wzrostu. Początkowo "Myśliciel" miał stanowić element większej pracy - "Bramy Piekieł" , a "Myśliciel" miał nosić nazwę "Poeta" jednak odlewnicy pracujący przy  wykonaniu odlewu znaleźli podobieństwo do pomnika Lorenzo de Medici dłuta Michała Anioła zwanego Il Penseroso czyli właśnie myśliciela i nazwa ta przyjęła się. Jedna z hipotez głosi, że zważywszy, iż Bramy Piekieł oparte są na Boskiej Komedii, postać Poety - Myśliciela miała reprezentować Dantego. Odlew znajdujący się w muzeum jest odlewem wykonanym w 1906 r za pieniądze z publicznej subskrypcji  i stanowi własność Miasta Paryż.

Balzac to niewątpliwie jedna z największych postaci literatury francuskiej. Gdy zdecydowano się na uczczenie go pomnikiem zlecenie otrzymał Rodin w 1891 r. Rodin stworzył kilka modeli nagiej postaci, kilka modeli głowy i gdy wreszcie połączył razem elementy i odział postać w sławny szlafrok, w którym Balzac pisał swe dzieła przedstawiona podczas Salonu w 1889 r  forma wzbudziła skandal i zlecenie zostało wycofane. Pozostała jedynie gotowa postać w parku...

"Ewa" to jedna z postaci, które Rodin stworzył przy okazji prac nad "Bramą Piekieł". 

Fasada ogrodowa Hôtel Biron już po renowacji.

Jedno ze studiów do pomnika Jamesa McNeilla Whistlera...

Przy Hôtel Biron mamy też bardzo ładnie utrzymany ogród zakończony na końcu przeciwległym budynkowi okrągłym basenem...

Studia postaci do Mieszczan z Calais...

"Ugolino i jego synowie" - historia z XIII w Pizy według której Ugolino, Hrabia Gherardesca, uwięziony w wieży Muda z głodu zjadł własne zmarłe dzieci, co opisał w swojej Boskiej Komedii Dante przedstawiając Piekło.

Zlecenie na pomnik Victora Hugo otrzymał Rodin w 1889 r. Do ucha pisarza siedzącego w pozycji kontemplacyjnej przemawia Iris, bogini reprezentująca Chwałę. 

Spacerując po ogrodzie cały czas w tle pojawia się kopuła Inwalidów...

Model postaci malarza - Jamesa McNeilla Whistlera...

Brama Piekieł to projekt zamówiony u artysty przez Państwo Francuskie jako wrota do nowego muzeum sztuki w Paryżu, który nigdy nie zostało zrealizowane. Jednak Rodin postanowił dokończyć to dzieło. Tutaj w jednym obiekcie połączone zostały różne prace studyjne artysty. Niektóre postacie czy grupy postaci z Bramy zostały także przeskalowane i żyją własnym życiem jako odrębne prace czy to w marmurze czy brązie (jak choćby Myśliciel, Ewa, Adam itd...). Pierwsze odlewy wykonano dopiero po roku 1920 z modelu stworzonego przez Rodina. Wykonano co najmniej kilka odlewów, które spotkać można w różnych miejscach świata od Japonii przez Koreę, Europę po Stany Zjednoczone...

Te trzy postacie "Cienie" wieńczą Bramę Piekieł zgodnie z inspiracją Dantego jako potępione dusze oczekujące na przekroczenie Bramy Piekieł...

No i na koniec "Les Bourgeois de Calais" [Mieszczanie z Calais] uznawana za najlepszą pracę Rodina. Praca istnieje w 12 oryginalnych odlewach. Pracę tę zleciło miasto Calais dla upamiętnienia zdarzeń z okresu Wojny Stuletniej 1337-1453 kiedy to miasto było oblegane przez 11 miesięcy. Pomnik składa się z 6 postaci, które miały oddać życie za ocalenie miasta i jego mieszkańców. Byli to Eustache de Saint-Pierre, Jean d’Aire, Jacques de Wissant, Pierre, Jean de Fiennes oraz Andrieu d’Andres. Zostali przedstawieni gdy przygotowywali się by oddać życie za swoje miasto i jego mieszkańców nie wiedząc, że życie zostanie im darowane. Odlew główny znajduje się obecnie w ratuszu miasta Calais... 

Wspaniale podziwia się prace Rodina... Warto też wspomnieć, że François-Auguste-René Rodin zmarł w swoim domu w Meudon 17 listopada 1917 r w wieku 77 lat i został pochowany na terenie swojej rodzinnej posiadłości, a według jego życzenia kolejny odlew Myśliciela służy za jego nagrobek.

Czas opuścić to spokojne miejsce i udać się wręcz na drugą stronę ulicy do kompleksu Hôtel des Invalides...

Hôtel des Invalides to kompleks obejmujący nie tylko muzea i pomniki związane z wojskową historią Francji ale też i szpital oraz dom opieki dla weteranów wojennych co oznacza, że spełnia nadal swój oryginalny cel dla którego powstał. I właśnie te budynki domu pomocy mijamy w drodze do głównego wejścia na teren kompleksu I co chwila mijamy kolejne drzwi z tabliczkami pokazującymi specjalności medyczne gabinetów znajdujących się za nimi.

No i jesteśmy przed frontem najbardziej znanego i najliczniej odwiedzanego fragmentu kompleksu Les Invalides - przed kopułą kościoła Dôme des Invalides, w którym pochowano Napoleona I i nie tylko... Zacznijmy jednak od początku.

Królem prowadzącym liczne wojny był Ludwik XIV. A tam gdzie wojny tam i ofiary. I mniejsza o poległych, których pochówek kończy ich ziemski epizod. Gorzej z tymi, którzy na wojnie stracili zdrowie i nie są w stanie żyć dalej bez wsparcia i opieki. A w XVII w ani ZUS ani NFZ jeszcze nie było więc z opieką nad ofiarami wojny był problem. W konsekwencji dekretem królewskim z 24 listopada 1670 roku Ludwik XIV zainicjował budowę na lewym brzegu Sekwany wielkiego kompleksu szpitala i domu opieki dla inwalidów i generalnie wojskowych, którzy ucierpieli podczas wojen. Projekt obiektu wykonał architekt Libéral Bruant z niezwykłym rozmachem. Ukończony w 1676 od strony Sekwany miał front o długości 196 metrów. Budynki rozmieszczone były wokół piętnastu dziedzińców, z których największy był dziedziniec centralny przeznaczony do parad wojskowych zwany dziedzińcem honorowym - cour d'honneur. I kiedy wydawało się, że wszystko jest już gotowe ktoś przypomniał sobie, że weteranom przydałaby się kaplica. Zważywszy na to, że  Bruant znacznie się już zestarzał w realizacji kaplicy wspomagał go Jules Hardouin-Mansart. Kaplica ukończona została w roku 1679 i została nazwana Église Saint-Louis des Invalides - kościół Św. Ludwika. Jednak i taki układ nie zadowolił króla i wkrótce zlecił on by Hardouin-Mansart stworzył na końcu kompleksu kościoła dodatkową kaplicę z przeznaczeniem na kaplicę grobową rodziny królewskiej. Ten obiekt ukończony został w 1793 r. i nazwano Dôme des Invalides czyli Kopułą Inwalidów.

Od ziemi do szczytu, wzorowana na kopule bazyliki Św Piotra w Rzymie wznosi się na  wysokość 107 m.

Do wnętrza Dôme des Invalides prowadzą odlewane z brązu drzwi we wzorze których pojawiają się burbońskie lilie i litery "LS" czyżby jako "Ludwik Słońce"?  

Wspaniałe barokowe wnętrze kaplicy eleganckie i "czyste" w bieli i złocie stało się drugim Panteonem - miejscem spoczynku najwybitniejszych francuskich bohaterów wojennych i dowódców z różnych prowadzonych przez Francję kampanii wojennych.

Joseph-Napoléon Bonaparte, Hrabia de Survilliers, starszy brat Napoleona I, Król Neapolu i Sycylii (w latach 1806–1808, jako Giuseppe I), Król Hiszpanii (w latach 1808–1813, jako José I) a po upadku brata po prostu Hrabia de Survilliers, w latach 1817–1832 mieszkał na emigracji w USA po czym powrócił do Europy i zmarł we Florencji 28 lipca 1844 r.

Aby pochować Napoleona I w centrum kaplicy wykopano kryptę na poziomie gruntu otoczoną marmurową balustradą - ale o Napoleonie I nieco dalej...

Nad kryptą Napoleona I znajduje się centralna kopuła, której wnętrze zdobi fresk alegoryczny, którego twórcą był Charles de La Fosse. Ukończono go w 1705 r.

Jérôme-Napoléon Bonaparte był najmłodszym bratem Napoleona I, jako Jerome I był Królem Westfalii w latach 1807 - 1813. Od 1816 r nosił tytuł Księcia Montfort. Po roku 1848, gdy jego bratanek Ludwik Napoleon został Prezydentem Drugiej Republiki od 1850 r pełnił funkcję Marszałka Francji a od 1852 był Przewodniczącym Senatu. Zmarł 24 czerwca 1860 r.

Kolejny pomnik kryje serce, które należało do inżyniera wojskowego o nazwisku Sébastien le Prestre de Vauban, Marszałka króla Ludwika XIV, który brał udział we wszystkich wojnach prowadzonych przez tego monarchę. Jego główną zasługą było opracowanie technik i wzorców dla budowli obronnych i fortyfikacji. Został pochowany w Invalides w 1808 r na polecenie Napoleona.

Henri de La Tour d'Auvergne, Wicehrabia Turenne, Marszałek Generalny Królewskich Obozów i Armii, oddany sługa, wierny żołnierz i genialny dowódca. Zginął podczas wymiany ognia artyleryjskiego w bitwie pod Salzbach 27 lipca 1675 trafiony jednym z pierwszych wystrzałów oddanych w tej bitwie.

Pochówki wybitnych dowódców wojsk francuskich nie skończyły się w czasach historycznych lecz trwają do naszych czasów. Swoje miejsce znalazł tu Louis Hubert Gonzalve Lyautey, który jako oficer służył w Indochinach i na Madagaskarze a następnie w Maroku.. Od stopnia porucznika doszedł w armii do rangi Marszałka Francji i pełnił też funkcję Ministra, ale jedynie przez trzy miesiące. Zmarł 27 lipca 1934 i został pochowany w Maroku, a do Invalides trafił w uznaniu zasług dopiero w 1961. r.

Poza kopułą główną Dôme des Invalides w Paryżu posiada jeszcze cztery kopuły narożne, niewidoczne z zewnątrz...

Nie tylko kopuła ale też i ołtarz główny pod baldachimem na wzór Berniniego wskazuje na powiązania estetyczne z bazyliką Św Piotra w Rzymie.

Za ołtarzem głównym przeszkolone drzwi osadzone w marmurowym portalu łączą  Dôme des Invalides z Cathedral of Saint-Louis des Invalides - Katedrą Św. Ludwika u Inwalidów.

Obok tych drzwi znajdują się dwa pomniki. Pierwszy to miejsce spoczynku Generała Henri-Gratien, Hrabiego Bertrand, adiutanta Napoleona I i Marszałeka Dworu Cesarskiego. Towarzyszył Napoleonowi podczas zesłania na Elbę w 1814 r i na Wyspę Św Heleny. W roku 1816 został skazany na śmierć za służbę Cesarzowi, jednak do Francji wrócił dopiero po śmierci Napoleona. Ludwik XVIII objął go amnestią i pozwolił zachować stopień wojskowy. W 1840 r wraz z François-Ferdinand-Philippe-Louis-Marie d'Orléans, Księciem Joinville udał się na Wyspę Św. Heleny by odzyskać i sprowadzić do Francji ciało Napoleona. Zmarł w Châteauroux 31 stycznia 1844 i został pochowany w Les Invalides. Pośmiertnie trafił też do literatury u Aleksandra Dumas w Hrabim Monte Christo i Wiktora Hugo w Nędznikach. 

Drugi, spoczywający po prawej stronie przejścia to Géraud Christophe Michel Duroc, Pierwszy Książę Frioul. Był zaufanym człowiekiem Napoleona, Marszałkiem Dworu i posłem realizującym dla Cesarza liczne misje zagraniczne. Uczestniczył w kampanii Napoleona jako jego przyjaciel i zaufany dowódca do Bitwy pod Budziszynem. Pod Reichenbach 22 maja 1813 kula armatnia odbiła się rykoszetem od pnia drzewa i trafiła Generała Duroc w brzuch otwierając jego powłoki i powodując wylanie wnętrzności na mundur, siodło i konia. I zdarzyło się to na oczach Napoleona. Duroc został zaniesiony do pobliskiego gospodarstwa gdzie umierając poprosił by Napoleon przyszedł do niego. Gdy Napoleon przybył do niego, Duroc przeprosił go, że nie będzie mógł mu już dłużej służyć, poprosił Cesarza, aby był ojcem dla jego córki a dalej, żeby Napoleon wyszedł i nie musiał być świadkiem chwili jego śmierci. Napoleon odkupił gospodarstwo, w którym Duroc zmarł i postawił tam pomnik swojego można powiedzieć przyjaciela. Duroc został pochowany u Inwalidów w 1847 r. Na jego cześć nazwano jedną ze stacji paryskiego metra.

Pod posadzką znajduje się krypta, wejścia do której strzegą strażnicy z brązu trzymający królewskie insygnia. 

W krypcie spoczywa kolejnych kilkudziesięciu francuskich generałów, admirałów i marszałków...

Centralnym obiektem jest otwarty z góry, umieszczony bezpośrednio pod kopułą sarkofag Napoleona otoczony galerią, na którą składa się dwanaście marmurowych kobiecych postaci symbolizujących Zwycięstwo, trzymających w ręku laurowy wieniec.

Chociaż początkowo pochowano Napoleona na Wyspie Św Heleny, jego postać cieszyła się nadal we Francji ogromną popularnością i w roku 1840 król Ludwik-Filip postanowił sprowadzić jego szczątki do Francji i pochować je w specjalnym mauzoleum w Les Invalides. Tyle, że nad wygnaniem i szczątkami zmarłego 5 maja 1821 cesarza pieczę mieli Brytyjczycy. Wprawdzie w kodycylu do swojej ostatniej woli napisanej na wygnaniu w Longwood House na Wyspie Św Heleny 16 kwietnia 1821, Napoleon wyraził pragnienie by być pochowanym " na brzegach Sekwany, wśród Francuzów, tak bardzo przeze mnie kochanych", ale władze Brytyjskie odmówiły zgody na powrót szczątków Cesarza do Francji. W roku 1822 obiecano, że gdy sytuacja polityczna i społeczna we Francji uspokoi się, zgoda zostanie wydana. I tak 10 maja 1840 r, François Guizot, francuski ambasador w Londynie złożył wniosek do Rządu Jego Królewskiej Mości o zgodę na sprowadzenia szczątków Napoleona do Francji i zgodę tę otrzymał natychmiast. 12 maja, Minister Spraw Wewnętrznych Francji przerwał omawianie ustawy cukrowej, wszedł na mównicę Izby Deputowanych i ogłosił, że Król polecił Księciu Joinville popłynąć fregatą marynarki wojennej na Wyspę Św Heleny i sprowadzić szczątki Cesarza. Ogłoszenie spotkało się z aplauzem deputowanych więc minister szybko przedstawił do przyjęcia ustawę przeznaczającą 1 milion franków na pochówek Cesarza w Les Invalides i budowę grobowca. Mimo sprzeciwu części deputowanych ustawę przyjęto. O godzinie 19:00 7 lipca 1840 fregata Belle Poule wypłynęła z Tulonu eskortowana przez korwetę Favorite. Podróż przeciągnęła się do 93 dni ponieważ zamieniła się w turystyczną wyprawę z postojami w Kadyksie na 4 dni, na Maderze na dwa dni, cztery dni na Teneryfie i wreszcie aż 15 dni zabaw w Bahia w Brazylii. Na wyspę statki dotarły 8 października. Następnego dnia Książę odbył długą rozmowę z brytyjskim Gubernatorem wyspy Generałem-Majorem Georgem Middlemore, który wreszcie wyszedł do pozostałych uczestników misji i oznajmił: "Panowie, doczesne szczątki Cesarza zostaną wam przekazane w czwartek, 15 października". W nocy brytyjscy wojskowi dokonali ekshumacji, otwarto trumnę, najpierw mahoniową, następnie ołowianą, którą umieszczono w przywiezionej z Francji trumnie z hebanu, dokonano identyfikacji i ponownie zamknięto. Hebanowa trumna została następnie umieszczona w ochronnej trumnie dębowej. Tak przygotowany zestaw ważący ponad tonę umieszczono w karawanie ciągniętym przez cztery konie, nakryto welwetowym całunem. O 5:30 nastąpiło na kei oficjalne przekazanie trumny przez Generała Middlemore Księciu Joinville. O 8:00 w niedzielę 18 października Belle Poule i Favorite podniosły żagle i ruszyły w drogę powrotną do Francji. 30 listopada Belle-Poule dotarła na podejście do portu Cherbourg, a sześć dni później trumnę przeniesiono na parowiec la Normadie, którym transport był możliwy jedynie w pobliże Rouen. Tam trumnę kolejny raz przeniesiono tym razem na barkę la Dorade 3 , którą trumna 14 grudnia dotarła na północno-zachodnie przedmieście Paryża Courbevoie. Trumna ustawiona została na specjalnie przygotowanym karawanie wysokim na 10 m, szerokim na 5.8 m i długim na 13 m ważącym 3 tony i ciągniętym przez cztery grupy składające się z czterech koni. Pierwsza podstawa opierała się na osiach kół. Na niej spoczywała kolejna podstawa tworząca półokrągłą platformę, na której umieszczono postacie duchów wspierające koronę Karola Wielkiego. Za tym znajdowała się kolejna platforma w kształcie kwadratu z 14 figurami ponad naturalnej wielkości złoconymi postaciami trzymającymi na głowach tarczę, na której umieszczono trumnę Napoleona. Od tyłu karawan udekorowano trofeami wojennymi, flagami, liśćmi palmowymi i wieńcami laurowymi z nazwami głównych zwycięskich bitew Napoleona. Obawiając się rozruchów władze postanowiły, że ceremonia u Inwalidów będzie miała charakter czysto wojskowy bez udziału cywilów, co nie spodobało się sporej grupie mieszkańców Paryża i przybyłych na uroczystość gości. 15 grudnia o 14:00 katafalk dotarł do bramy honorowej Inwalidów i tu został powitany przez Króla Ludwika-Filipa. Ceremonia nie była zbyt udana. Przy wykonywanym przez Operę Paryską Requiem Mozarta Trumna spoczęła u Inwalidów. Jednak na ostateczny sarkofag trzeba było trochę poczekać. Mauzoleum zaprojektowane przez architekta Louis Visconti w 1842 gotowe było dopiero w roku 1861. Muwi się, że sarkofag wykonano z porfiru, co nie jest prawdą. Użyto awenturynu pochodzącego z rosyjskiej Karelii z nad brzegów jeziora Onega. Sarkofag spoczywa na postumencie z zielonego granitu z Wogezów z kolei ten blok spoczywa na płycie z czarnego marmuru o wymiarach 5.5 m x 1.2 m x 0.65 m, wydobytego w Sainte-Luce.      

W podziemiach, u stóp pomnika ojca,  pochowany jest także Napoleon II zwany "Orlątko". To syn Napoleona z małżeństwa z Cesarzową Marią-Ludwiką Austriacką. Większość życia spędził w Wiedniu jako Franciszek, Książę Reichstadt. Zmarł 22 lipca 1832 r na gruźlicę w Pałacu Schönbrunn w Wiedniu. Zgodnie z tradycją Habsburgów, jego serce i wnętrzności pozostały w Wiedniu natomiast reszta zwłok na rozkaz Adolfa Hitlera wydany 15 grudnia 1940, w rocznicę pogrzebu jego ojca, Napoleona I została przeniesiona z Wiednia do Les Invalides. 

Ten pomnik upamiętnia ofiary bitew stoczonych przez armie Napoleona I, których miejsca wymieniono na marmurowych płytach za urną i orłem.

Wracamy na górę. I choć jest tu jeszcze kilka interesujących pomników nas zainteresował pomnik Ferdinanda Focha - generała,  marszałka Francji (1918), Marszałka Polnego Wielkiej Brytanii (1919) i Marszałka Polski (1923), szefa Sztabu Generalnego, przewodniczącego Rady Wojennej Sprzymierzonych, oraz Naczelnego Wodza Sił Sprzymierzonych, a także Honorowego Obywatela kilku polskich miast. Zmarł 20 marca 1929 i został pochowany u Inwalidów... 

Jeszcze rzut oka na otwór krypty Cesarza...

... i przenosimy się do dalszej części kompleksu Inwalidów - Muzeum Wojska...

Muzeum Wojska utworzone zostało w 1905 r. Dysponuje ponad 500,000 obiektów, które zajmują znaczną część kompleksu Inwalidów wokół dziedzińca honorowego. Nie da się zwiedzić wszystkiego w pół dnia czy nawet cały dzień. Wybieramy więc poszczególne sale zaczynając od wystawy prezentującej uzbrojenie ludzi i zwierząt przez wieki...

Moździerz z XVII w. nieco różni się od dzisiejszej wersji...

Wśród licznych zbroi ze świata prezentowana jest oryginalna zbroja japońskiego Samuraja..

Tak wyglądały kiedyś czołgi...

Wychodzimy na dziedziniec honorowy i chcemy zwiedzić katedrę, ale niestety okazuje się, że będziemy musieli nieco zaczekać, bo właśnie trwa pogrzeb jednego z ostatnich pensjonariuszy domu opieki dla wojskowych u Inwalidów. Żeby się w nim znaleźć trzeba było odsłużyć w armii 20 lat. Mało jest teraz takich potencjalnych klientów więc liczba pensjonariuszy zmniejszyła się do niecałej setki i nadal spada...

Zmieniamy więc sale i wchodzimy w kolejne epoki...

Gdy ceremonia pogrzebowa dobiegła końca możemy obejrzeć katedrę Św. Ludwika u Inwalidów. Według tradycji katedrę zdobią pamiątki wojskowe, głównie chorągwie różnych jednostek oraz trofea wojskowe.

Wracamy na dziedziniec, zerkamy na kolekcję ustawionych wokół dział i pryskamy do bramy głównej od strony  Sekwany.

Jeszcze pamiątki kawalerii pancernej z okresu II Wojny Światowej...

... i zostawiamy za sobą główny gmach Les Invalides nad wejściem do którego króluje konny posąg Ludwika XIV.

Przechodzimy przez aleje zielonej Esplanady Les Invalides i czym bardziej oddalamy się od tego kompleksu, a spojrzenie wstecz uwydatnia jego wielkość...

Jeszcze kawałek i już przed nami Most Aleksandra III a za nim Grand Palace...

Most Aleksandra III w dzień wygląda znacznie okazalej niż w nocy. Połyskują złotem jego dekoracje  rzeźbiarskie na tle Grand Palace. A wszystko to powstało na Wystawę Światową...

Po jednej stronie łuk mostu zdobi godło carskiej Rosji trzymane przez Nimfy. Po przeciwnej stronie Nimfy trzymają godło Francji...

Nie przechodzimy przez most Aleksandra III tylko przez Quai d'Orsay podążamy w stronę Pont De la Concorde. Po drodze mijamy gmach Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Budynek Ministerstwa wzniesiono w latach 1844 - 1855 i jest on doskonałym przykładem sztuki dekoracyjnej Drugiego Cesarstwa. Niestety, zwiedzania nie ma.

Pax czyli Pokój, pomnik Aristide Briand, znajduje się tuż za gmachem Ministerstwa Spraw Zagranicznych przy Quai d'Orsay. Pomnik jest dziełem Paula Landowskiego i został tu umieszczony w 1937 r. Grupa centralna pokazuje Pokój chroniący narody świata a postać w płaszczu z prawej strony przedstawia Aristotele Brianda. Polityk ten podczas Trzeciej Republiki pełnił funkcję Premiera Francji  przez jedenaście kadencji w latach 1909 - 1929. W roku 1926 otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla wspólnie z Gustawem Stresemannem z Niemiec za Traktaty Lokarneńskie. Doprowadził do podpisania 27 VIII 1928 Paktu Paryskiego zwanego Paktem Brianda–Kellogga, który formułował bezwzględny zakaz wojny agresywnej, pozostawiając państwom prawo do samoobrony w wypadku napaści; potępiał uciekanie się do wojny w celu załatwiania sporów międzynarodowych i zobowiązywał do ich regulowania wyłącznie środkami pokojowymi... 

Nieco dalej dochodzimy do Pałacu Burbonów - Zgromadzenia Narodowego. Budowę pałacu rozpoczęto w 1722 dla Ludwiki Franciszki de Bourbon, Księżnej de Bourbon, córki Ludwika XIV i Markizy de Montespan. Obiekt wznosiło czterech architektów - Lorenzo Giardini, Pierre Cailleteau, Jean Aubert oraz Jacques Gabriel do jego ukończenia w 1728 r. W 1806 dobudowano od strony Sekwany fasadę odzwierciedlającą fasadę kościoła Św. Magdaleny według projektu Bernard Poyet. Powierzchnia użytkowa obiektu to 124,000 m², podzielona na ponad 9500 pomieszczeń, w których pracuje około 3000 ludzi. Do kompleksu należy też Hôtel de Lassay po zachodniej stronie Pałacu Bourbonów stanowiący oficjalną rezydencję Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego Francji.

Dochodzimy do mostu Pont De la Concorde by przejść na prawy brzeg Sekwany przy okazji podziwiając widoki....

... złote pegazy na Moście Aleksandra III...

... Szkołę Luwr...

.
.. dach Grand Palace...

... Katedrę Notre Dame...

... Wieżę Eifela...

... gmach Muzeum d'Orsay...

... czy wreszcie Obelisk z Karnaku na Plac de la Concorde...

Jednak żaden z tych obiektów nie jest naszym kolejnym celem dzisiejszej wędrówki. My udajemy się do pozostałej w ogrodach budowli należącej kiedyś do kompleksu pałacu Tuilieries - Oranżerii... Ale o tym już w kolejnym wpisie...